Amsterdam is de grootste stad en (titulaire) hoofdstad van Nederland sinds 20 april 1808, doch grondwettelijk pas hoofdstad sinds 1983 bij de grondwetsherziening. Amsterdam is echter geen residentie, aangezien de Staten-Generaal en de regering in Den Haag gevestigd zijn. De stad geldt wel als de culturele hoofdstad van Nederland, met de meeste nationale musea (Rijksmuseum, Van Gogh Museum), de grootste orkesten (Koninklijk Concertgebouworkest), toneel- en operagezelschappen en ook met de meeste muziek- en theatergebouwen en de meeste kunstgalerieën en bioscopen. Ook biedt de stad de meeste opleidingsmogelijkheden met onder meer twee universiteiten (Universiteit van Amsterdam en Vrije Universiteit). De stad telt de meeste winkels van alle Nederlandse steden en de grootste winkelstraten, zoals de Kalverstraat en de grootse winkelcentra, zoals Amsterdamse Poort. Ook de horeca is de grootste van Nederland, mede door het omvangrijke internationale toerisme naar de stad. Op 1 oktober 2008 telde de stad Amsterdam 755.269 inwoners. De multiculturaliteit van Amsterdam kan worden onderstreept met het feit dat op 1 januari 2007 de stad 175 verschillende nationaliteiten telde.[5] Daarmee voert Amsterdam de mondiale ranglijst aan.[6] In april 2009 waren er 177 nationaliteiten.
De stad ligt in de provincie Noord-Holland, aan de monding van de Amstel en aan het IJ. De haven van Amsterdam is via het Noordzeekanaal verbonden met de Noordzee. De haven van Amsterdam is na die van Rotterdam de belangrijkste van Nederland. Naast het goederenvervoer is er ook passagiersvervoer met cruiseschepen die hun aanlegplaats hebben bij de Passagiers Terminal Amsterdam aan het IJ. Het beheer van de haven is in handen van Haven Amsterdam.
Ten zuidwesten van Amsterdam, in de gemeente Haarlemmermeer, ligt de internationale luchthaven Schiphol. Deze luchthaven is erg belangrijk voor de werkgelegenheid onder de Amsterdammers. Er werken 57.000 mensen. De luchthaven verwerkte in 2008 47,4 miljoen passagiers en is daarmee de vijfde luchthaven van Europa.[16] Wat vrachtvervoer betreft is Schiphol de derde in grootte binnen Europa.
Zo'n 35% van alle verplaatsingen met een vervoermiddel binnen Amsterdam vindt plaats met het openbaar vervoer.De Amsterdamse tram wordt sinds 1900 geëxploiteerd door de Gemeentetram Amsterdam, in 1943 met de Gemeenteveren Amsterdam gefuseerd tot Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam (GVB). Sinds 1925 worden ook buslijnen geëxploiteerd en sinds 1977 ook de metro.
Het toerisme in Amsterdam is belangrijk voor de stad; elk jaar wordt het door zo'n 4,5 miljoen mensen van over de hele wereld bezocht. Ook komen er jaarlijks een kleine 16 miljoen dagjesmensen naar Amsterdam. Hiermee is het de op vier na vaakst bezochte stad van Europa. Enkele van de belangrijkste toeristische trekpleisters van Nederland zijn in Amsterdam te vinden. Zo stond in 2007 een tocht per rondvaartboot door de Amsterdamse grachtengordel met 3,2 miljoen bezoekers als tweede op de lijst van de vaakst bezochte attracties van Nederland. De Efteling stond op de eerste plaats, met slechts 35.000 bezoekers meer. Het Van Gogh Museum is met 1,55 miljoen vierde op deze lijst en tevens het museum met de meeste bezoekers. Ook het Anne Frankhuis (tiende plaats) en het Rijksmuseum (elfde plaats) behoren tot de drukstbezochte attracties. Onder de toeristen zijn voorts de vele andere musea, de coffeeshops, de restaurants en de raamprostitutie op de Wallen ('Red Light District') populair.
Tegenwoordig doet Amsterdam het goed als cruisebestemming. Deze nieuwe sector is snel groeiend. Het toerisme naar de hoofdstad in zijn geheel groeit in economisch gunstige tijden gestaag met enkele procenten per jaar. Vooral van de Chinese en Indiase markt valt nog veel groei te verwachten. De huidige toeristenstroom naar Amsterdam bestaat vooral uit Britten, Chinezen, Duitsers, Amerikanen en Japanners. De laatste jaren neemt het aandeel Zuid-Europese toeristen toe.
De hotelmarkt in Amsterdam groeit gestaag. In 2004 waren er ruim 18.000 hotelkamers met 45.000 bedden beschikbaar. In de regio zijn meer dan 21.000 hotelkamers. De komende tien jaar is een behoefte aan 13.000 hotelkamers meer in de regio. De laatste jaren wordt met de bouw van vooral grote en megahotels gewerkt aan het wegwerken van het kamertekort in de hoofdstad.